Ο Έρωτας στα χιόνια - Εργαστήριο Διερευνητικής Δραματοποίησης

   «Ο Έρωτας στα χιόνια», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Αντικείμενα που χρησιμοποιούνται : Λευκή γάζα, παλιό  παλτό, άσπρες κόλλες Α4, κλάβες, Cdplayer

           I.    Α’ Φάση: Δημιουργία ατμόσφαιρας ομάδας

{ μουσική: }

   Οι ασκήσεις πραγματοποιούνται έπειτα από λεκτική καθοδήγηση του εμψυχωτή.

α) Άσκηση χαλάρωσης, παρατηρητικότητας, συγκέντρωσης της προσοχής, φωνή, γνωριμίας

Τα άτομα αρχίζουν να τεντώνουν  τα άκρα τους (αυχένα, ώμους, αγκώνες, χέρια, δάκτυλα, πόδια, γόνατα, πατούσες) σιγά σιγά σαν σε πρωινό ξύπνημα, παρατηρώντας ο καθένας τα μέλη του να απομακρύνονται από το κορμό. Καθώς τα σωματικά μέλη   ξεδιπλώνονται στο χώρο, όποιος θέλει μπορεί να συνοδέψει με κάποιο ήχο την κίνησή του. Καθώς περπατούν,  παρατηρούν τους άλλους, τον τρόπο που τα μέλη τους κινούνται και ανοίγονται στο χώρο καθώς  το πρόσωπό τους και την έκφρασή τους.

β) Άσκηση σωματικής κίνησης και έκφρασης

Η ομάδα περπατά ελεύθερα αλλάζοντας συχνά κατεύθυνση στο χώρο (αργά, γρήγορα, στις μύτες, στις φτέρνες κ.α.).

 { σταμάτημα της μουσικής και  χτύπημα από κλάβες }

Η ομάδα μένει  ακίνητη.

{ ήχος από καμπάνες, Χριστουγεννιάτικη μουσική }

  Η ατμόσφαιρα αλλάζει και γίνεται Χριστουγεννιάτικη.

γ) Άσκηση φαντασίας και μεταμορφώσεων

Τα άτομα ετοιμάζονται να βγούν στη πλατεία του χωριού να συναντήσουν τους φίλους και τους συγγενείς τους. Ντύνονται ζεστά  γιατί έξω το κρύο είναι βαρύ (μπουφάν , κασκόλ, μπότες κ.α. προτείνει η ομάδα), πίνουν ζεστό τσάι , καφέ, σοκολάτα για να ζεσταθούν .

δ) Άσκηση γνωριμίας

Αφού ετοιμάστηκαν, γνωρίζονται  με όποιον συναντούν (κάθε φορά και διαφορετικό) και με όποιο τρόπο επιθυμούν μέσα στην  χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα των ημερών .

{ σταμάτημα μουσικής }

Τα άτομα μένουν ακίνητα. Ο εμψυχωτής σκορπά  στο χώρο τις χιονόμπαλες, εισάγοντας το στοιχείο του χιονιού στο δραματικό περιβάλλον.

{ μουσική χριστουγεννιάτικη  }

στ) Καθοδηγημένος αυτοσχεδιασμός

 Ο καθένας  εμπλέκεται ατομικά ή σε ζευγάρια σε φανταστικό παιχνίδι με  αφορμή την ύπαρξη των χιονόμπαλων, ενώ ο εμψυχωτής ενισχύει λεκτικά τον αυτοσχεδιασμό.

{ σταμάτημα μουσικής }

Η ομάδα μένει ακίνητη. Ο εμψυχωτής την καλεί να κλείσει τα μάτια ώστε να αφουγκραστεί ο καθένας μέσα από το σώμα του, την κρύα χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα και τους άλλους γύρω του. Περιγράφοντας την κρύα ατμόσφαιρα, εισάγει το παλτό, εναποθέτοντας το στην πλάτη ενός ατόμου και καλώντας την ομάδα να το επεξεργαστεί.

{ μουσική χριστουγεννιάτικη }

Δράση

{ σταμάτημα μουσικής }

Η ομάδα μένει ακίνητη. Ο εμψυχωτής  τοποθετεί τη λευκή γάζα  με τέτοιο τρόπο, ώστε να σχηματίζει ένα δακτύλιο στο έδαφος και μέσα σε αυτόν τοποθετεί τις χιονόμπαλες. Πάνω σε αυτές εναποθέτει το παλτό. 

Ο εμψυχωτής  καλεί την ομάδα, αφού χόρτασαν το κρύο , το χιόνι, το  χριστουγεννιάτικο αυτό πρωινό, να επιστρέψουν στον κύκλο της ομάδας  διασχίζοντας το άσπρο απ’ το χιόνι σοκάκι και να βρούν τη θέση τους πάνω σε αυτό. Στο κέντρο του κύκλου βρίσκονται οι χιονόμπαλες και πάνω τους το παλτό.

          II.     Φάση: Γνωριμία με το αρχικό περιβάλλον

v   Επαφή με το ερέθισμα

 Τα άτομα αρχίζουν να έρχονται κοντά με το παλτό να το αγγίζουν, να το αφουγκράζονται, μπορούν  να το  αγγίξουν και να το ψάξουν.

Στο παλτό υπάρχει ένα κλειστό συστημένο γράμμα, στην εσωτερική τσέπη του, στο οποίο η ημερομηνία δε φαίνεται καθαρά λόγω της παλαιότητάς του, αλλά και γιατί έχει μουσκέψει από τη βροχή μαζί με το παλτό. Ο παραλήπτης είναι κάποιος κύριος Γιάννης (ο μπαρμπα- Γιαννιώς νεότερος) και στη θέση του αποστολέα το όνομα του γείτονα στο χωριό. Το γράμμα είναι το εξής:

“ Σου στέλνω αυτό το γράμμα, εκ μέρους της γυναίκας σου, για να σου μεταφέρω νέα της οικογενείας σου. Επιθυμεί να στα αναγγείλλει η ίδια, αλλά δυσκολεύεται αφού δεν ξέρει γράμματα. «Δεν πάνε 2 μήνες που μπαρκάρησες για τη Μασσαλία και ο γιατρός του χωριού μόλις μου ανακοίνωσε τα νέα για την, ανάστατη το τελευταίο καιρό, υγεία μου. Πόσο θα χαιρόσουν αν ήσουν εδώ και τον είχες ανταμώσει. Θα στα έλεγε αυτός όπως ακριβώς τα είπε σε εμένα. Δε βαστώ να μιλώ από  δάκρυα χαράς. Δε θα σε ταλαιπωρήσω άλλο.  Η υγεία μου είναι ασθενική , αλλά αυτή τη φορά είναι ένα παιδί που σαλεύει μέσα μου και ταράζει τα σωθικά μου. Το παιδί μας. Πόσο το περιμέναμε αυτό το παιδί. Δεν είσαι εδώ για να το χαιδέψεις παρά αφουγράζεσαι  τα φουρτουνιασμένα κύμματα και μελετάς τους χάρτες του ουρανού για να χαράξεις την ταραγμένη πορεία σου. Ανησυχώ για σένα αλλά τώρα ανησυχώ και ευγνομονώ συνάμα το Θεό για το παιδί μας. Σε περιμένουμε να γυρίσεις να μας επισκεφθείς  όπως πάντα, γεμάτος νέες ιστορίες για τις θάλασσες και τα μυστικά της.»

    ΙΙΙ. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ – ΝΕΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

v  Πρώτες επισημάνσεις για την εξέλιξη της ιστορίας

   Ο εμψυχωτής ρωτά για πληροφορίες γύρω από την προέλευση του παλτού:

- Τι γυρεύει εκεί , μακριά από τον ιδιοκτήτη του, στη μέση του χειμώνα;

- Τι μαρτυρά για την πολιτισμική επαγγελματική ταυτότητα του ιδιοκτήτη;

- Αυτός που το φορούσε ήταν άντρας ή γυναίκα;

- Ποιός μπορεί να το άφησε εκεί και γιατι;

- Τι μπορούμε να κάνουμε τώρα που βρέθηκε στο δρόμο μας;

Συζήτηση και συνόψιση των νέων στοιχείων που προέκυψαν γύρω από την προέλευση του παλτού και την ιστορία που ξεδιπλώνεται από το γράμμα. Ο εμψυχωτής προτρέπει την ομάδα να ταξιδέψει για να παραδώσει το γράμμα που για κάποιο λόγο έμεινε στο παλτό και δεν έφτασε ποτέ στον παραλήπτη,  ώστε να του μεταφέρουν τα ευχάριστα νέα.

v  Δημιουργία δράσης και στοχασμού

α) Καθοδηγημένη φαντασία

Τα μέλη της ομάδας γίνονται ναυτικοί και ταξιδεύουν στο λιμάνι της Μασσαλίας για να βρούν τον παραλήπτη του γράμματος να του παραδώσουν το γράμμα. Ετοιμάζουν το καράβι, παίρνουν κυάλια, ετοιμάζουν τους χάρτες, αποχαιρετούν τις οικογένειές τους για το ταξίδι.

β) Παγωμένη εικόνα – Θέατρο Φόρουμ

Τα άτομα χωρίζονται σε ομάδες, πιθανόν ανάλογα με τη δουλειά που είχαν αναλάβει ως ναυτικοί και αναλαμβάνουν να δημιουργήσουν δράσεις που καταλήγουν σε παγωμένες εικόνες με θέμα  τη ζωή τους στη θάλασσα. Δράσεις αυτοσχεδιαστικές που συνθέτουν σταδιακά μία εικόνα.  Κάθε φορά η μία ομάδα λειτουργεί ως θεατής για την άλλη. Τα μέλη της ομάδας θεατών μπορούν, αφού σχηματιστεί η εικόνα, να παρέμβουν και να τη μετασχηματίσουν.

γ) Ανίχνευση της σκέψης

Ο εμψυχωτής ρωτά τα «κομμάτια» των εικόνων για να μάθει βαθύτερες σκέψεις και συναισθήματα.

Η ομάδα κατεβαίνει στο λιμάνι για να βρεί τον παραλήπτη. Τον αναζητά στους ναυτικούς στο λιμάνι.

δ) Ο εμψυχωτής σε ρόλο  ναυτικού.

Τους ρωτά αν ψάχνουν κάποιον. Τους απαντά, ότι πάει καιρός από το τελευταίο ταξίδι του και ότι δε μπαρκάρει πια. Αν θέλουν να τον βρούν πρέπει να τον ψάξουν στο χωριό. Λίγο πρίν φύγει, τους συμβούλεψε να τον παροτρύνουν  να τους πει ιστορίες από τη θάλασσα  καθώς είναι πολύ καλός αφηγητής μετά από τόσες περιπέτειες που έχει ζήσει..

ε) Συγγραφή ημερολογίου

Ο καθένας γράφει ή ζωγραφίζει μία σελίδα για το ναυτικό ημερολόγιό  του, την πιο τρελή περιπέτεια που έζησε στο ταξίδι του στη θάλασσα ή τη στιγμή που δε θα ξεχάσει ποτέ. Τις παρουσιάζουν μόλις φθάσουν στο χωριό.

Η ομάδα φθάνει στο χωριό και αναζητά τον παραλήπτη του γράμματος.

στ) Ο εμψυχωτής σε ρόλο κατοίκου του χωριού

Ο εμψυχωτής μπαίνει σε ρόλο κάτοικου του χωριού. Ο κάτοικος παίρνει το γράμμα, το διαβάζει και καταλαβαίνει ότι πρόκειται για την ιστορία του μπαρμπα-Γιαννιού. Τους αναφέρει, λοιπόν, ότι πάει πολύ καιρός από τότε που γεννήθηκε αυτό το παιδί και ο Γιάννης, στο όνομα του παραλήπτη, είναι πλέον  «μπαρμπα-Γιαννιώς». Συνεχίζει , « Ο μπαρμπα-Γιαννιώς ο Έρωντας» . Πρότεινε να κάτσουν μαζί του στο καφενείο του χωριού για να τους πει την ιστορία του μπαρμπα-Γιαννιού. Τους είπε για τα ταξίδια του, τις ιστορίες του από τα λιμάνια, για το θάνατο της γυναίκας του και του παιδιού του, για το γυρισμό του στο χωριό και τη θλίψη του για τα μαντάτα  της οικογένειάς του. Τους είπε για τη ζωή του στο χωριό, για το σοκάκι και τα τραγούδια του, για τη γειτόνισσα και τον καημό του. Τους άφησε λέγοντας:  «Kαι είχε πέσει εις τον έρωτα, με την γειτόνισσαν την Πολυλογού, διά να ξεχάση το καράβι του, τας Λαΐδας της Mασσαλίας, την θάλασσαν και τα κύματά της, τα βάσανά του, τας ασωτίας του, την γυναίκα του, το παιδί του. Kαι είχε πέσει εις το κρασί διά να ξεχάση την γειτόνισσαν».

Θεατρικές τεχνικές που μπορεί να ακολουθήσουν :

α) Συλλογικός χαρακτήρας του μπαρμπα-Γιαννιού-

Με λεκτική καθοδήγηση από τον εμψυχωτή, κάθε μέλος της ομάδας μπαίνει στο ρόλο του μπαρμπα-Γιαννιού. «Μία νύχτα που επιστρέφει μεθυσμένος από το κρασί στο σπίτι μονολογεί σκέψεις φωναχτά, άλλοτε για τη γυναίκα του, άλλοτε για το παιδί του, άλλοτε για τη γειτόνισσα. Βυθισμένος στη μέθη, αυτή που κρατά ζωντανές τις αναμνήσεις του, σαν τους είχε μπροστά του. Εκεί, στο χιονισμένο σοκάκι. Μπροστά του. Ολοζώντανους». Με το άγγιγμα του εμψυχωτή κάθε άτομο μπορεί να πει χωρίς να βγεί από το ρόλο τις σκέψεις του στους άλλους.

β) Καρέκλα αποκαλύψεων για το μπαρμπα-Γιαννιώ και τη γειτόνισσα  ή για άλλους ρόλους που η ομάδα θα έχει επιλέξει

γ) Περίγραμμα των χαρακτήρων 

δ) Διάδρομος της συνείδησης

 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Ο εμψυχωτής έρχεται με  την ομάδα σε κύκλο και στη μέση τοποθετεί το παλτό και το γράμμα. Τους καλεί να χαλαρώσουν το σώμα τους και παρατηρήσουν  το παλτό και το γράμμα. Ύστερα να φέρουν στις σκέψεις τους τις περιπέτειες που πέρασαν στη θάλασσα, τη γνωριμία τους με το χωριό και τους κατοίκους του. Τη ζωή του μπαρμπα-Γιαννιού.

Στη συνέχεια, να νιώσουν το σώμα τους να ζωντανεύει, μέσα στο κρύο του χειμώνα, και το αίμα τους να κυλάει και να τους ζεσταίνει, να τους φέρνει κοντά. Τώρα, αφού ανοίξουν  τα μάτια, μπορούν να κοιτάξουν ξανά το παλτό και αυτό τώρα δε θα μοιάζει το ίδιο. Μπορεί ο καθένας να βρεί το δικό του σημείο πάνω στο παλτό και να το αγγίξει, να το μυρίσει, να το γνωρίσει και να το αποχαιρετήσει.

Στη συνέχεια, μπορεί ο καθένας να κόψει ένα κομματάκι από το γράμμα και να το κρατήσει για πάντα μαζί του.

Στη θέση του γράμματος του μπαρμπα-Γιαννιού μπορεί ο καθένας να βάλει ένα δικό του γράμμα για μια δική του ιστορία που συνέβη κάποτε, κάποια περασμένα αλλά όχι ξεχασμένα Χριστούγεννα …

       

 Νίκη Σαμίου