«Ο μύθος της Πανδώρας»-Διερευνητική δραματοποίηση-Σχέδιο εργασίας

Χώρος:  σχολική αίθουσα

Χρόνος:  150’(2 1/2 ώρες )

Ηλικία παιδιών: 9 ετών (Γ’ Δημοτικού)

Υλικά:  πανιά, cd με μουσική, πήλινο αγγείο, μαρκαδόροι, πηλός, χαρτί του μέτρου, κόλλες Α4, μολύβια

Στόχοι

•  Η αξιοποίηση της διερευνητικής δραματοποίησης  στο μάθημα της ιστορίας της Γ’ Δημοτικού με σκοπό τα παιδία  να έρθουν σε επαφή με τους σημαντικότερους ελληνικούς μύθους
• Να γνωρίσουν το μύθο της Πανδώρας
• Να κατανοήσουν την έννοια του χώρου, χρόνου, και της αλλαγής
• Να εξερευνήσουν τις δυνατότητες που τους δίνει το σώμα τους
• Να αναπτύξουν δεξιότητες  μη λεκτικής επικοινωνίας
• Να δημιουργήσουν λόγο, προφορικό και γραπτό ανάλογα με τις κοινωνικές τους περιστάσεις
• Να μάθουν να επικοινωνούν και να συνεργάζονται με τα μέλη της ομάδας

Λίγα λόγια για τον μύθο……Στο Έργα και Ημέρες ο Ησίοδος 7^ος/8^ος αιώνας π.Χ. αναφέρει ότι ο Δίας θύμωσε τόσο πολύ όταν έμαθε ότι ο Προμηθέας έδωσε τη φωτιά στους ανθρώπους όπου διέταξε τον Ήφαιστο να φτιάξει από χώμα και νερό ένα ανθρώπινο πλάσμα. Έτσι λοιπόν έγινε έφτιαξε μια γυναίκα εκπληκτικής ομορφιάς που είχε όλες τις χάρες των θεών για αυτό και ονομάστηκε Πανδώρα. Ο Δίας της έδωσε να πάρει μαζί της και ένα μεγάλο πιθάρι-αποθηκευτικό αγγείο όπου είχε μέσα δώρα για τους ανθρώπους και την έστειλε στον Προμηθέα. Ο Προμηθέας (ο «Προνοητικός») κατάλαβε ότι κάτι είχε μηχανευτεί ο Δίας και δεν την δέχτηκε και συμβούλεψε τον επιπόλαιο αδερφό του τον Επιμηθέα (ο «Όψιμα» σκεπτόμενος) να προσέχει τα απροσδόκητα δώρα. Ο Ερμής, μεσολαβητής θεών-ανθρώπων, έφερε την Πανδώρα στον Επιμηθέα και εκείνος μαγεμένος με την ομορφιά της την δέχτηκε. Η Πανδώρα είχε όμως ένα ελάττωμα, την περιέργεια, έτσι άνοιξε το πιθάρι και από μέσα απελευθερώθηκαν όλα τα δώρα εκτός από ένα, την ελπίδα. Άλλα τι ακριβώς περιέχει το αγγείο; Και τι να σημαίνει η απελευθέρωση του περιεχομένου του; Συμφωνά με τον Ησίοδο το δοχείο περιείχε όλα τα δεινά, εκτός από την ελπίδα, τα οποία έπληξαν τον κόσμο. Ωστόσο κατά το Βάριο (έναν αφηγητή μύθων που ανήκει στο 2^ο αι. μ.Χ.), το αγγείο περιείχε όλα τα καλά τα οποία ξεγλίστρησαν από την ανθρωπότητα και παρέμεινε μόνο η ελπίδα. Ποια εκδοχή είναι σωστή ή όχι δεν έχει αναφερθεί, οπότε αυτό μας βοηθά μέσω της διερευνητικής δραματοποίησης, να δώσουμε την δική μας εκδοχή στο μύθο…

Τι είναι μύθος; Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική έννοια της λέξης, σημαίνει Λόγος, Ομιλία, Διήγηση και με το πέρασμα του χρόνου απόκτησε ένα ευρύτερο φάσμα σημασιών. Στο τέλος καταλήγει να σημαίνει την πλαστή διήγηση, δημιούργημα της φαντασίας, αντίληψη που κυριαρχεί και σήμερα πολύ στον κόσμο. Όμως ας έχουμε υπόψη την αρχική έννοια δηλ. ότι ο Μύθος είναι Λόγος, μια Διήγηση που μεταδίδεται από στόμα σε στόμα. Μύθους συναντάμε σε όλους τους λαούς της γης. Φαίνεται ότι αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο  στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Η μυθική ιστορία διαδραματίζεται σε ένα χώρο-χρόνο πέρα της κοινής ανθρώπινης εμπειρίας. Η Μυθολογία είναι το σύνολο των μύθων που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη παράδοση ενός λαού (θρησκευτική-ηρωική κλπ). Ακόμα σημαίνει την επιστήμη μελέτης των μύθων.

Στάδια ανάπτυξης

Α. Δημιουργία ατμόσφαιρας ομάδας(διαμόρφωση σκηνικού χώρου- ασκήσεις χαλάρωσης-παρατηρητικότητας )Διάρκεια 20’

Από τη σχολική αίθουσα έχουν απομακρυνθεί τα θρανία ή επειδή δεν είναι τόσο εφικτό μπορεί να δημιουργηθεί ένα «Π» σαν σχήμα για να υπάρχει κενός χώρος στη μέση. Μπορούμε πάνω στα θρανία να ανεβάσουμε τις καρέκλες και να τα σκεπάσουμε με πανιά ώστε να οριοθετείται ο χώρος και να δίνεται προσοχή στο κέντρο του χώρου, όπου θα έχει τοποθετηθεί  πάνω σένα μικρό ύψωμα (ίσως ξύλινο καφάσι) καλλυμένο με πανί, ένα πήλινο αγγείο. Στη βάση του θα έχει τοποθετηθεί μια ταμπελίτσα με το όνομα «Πανδώρα».

-Μόλις μπαίνουν τα παιδιά στη τάξη μπορούν να διαλέξουν να καθίσουν σένα σημείο του χώρου  και με το βλέμμα τους μόνο να παρατηρήσουν το σημερινό τους επισκέπτη, χωρίς να το αγγίξουν.

-Έπειτα προτρέπουμε τα παιδιά να κλείσουν τα μάτια τους έχοντας κρατήσει στη μνήμη τους την τελευταία εικόνα που είδαν μπροστά τους.

-Καθώς η εικόνα χάνεται στο σκοτάδι, μια άλλη αίσθηση έρχεται να κάνει αισθητή την παρουσία της. Είναι η ακοή…αυτή η κυρία μας βοηθά να ακούμε κάθε λογής ήχους, ήχους δυνατούς, παράξενους, σιγανούς. Να! όπως τώρα ακούγεται…..π.χ. γέλια παιδιών από τη διπλανή αίθουσα. Αν εντόπισες και εσύ κάποιον ήχο μην μας το αποκαλύψεις αμέσως. Απλά σήκωσε το χέρι σου ή κάποιο άλλο μέλος του σώματος σου και με το άγγιγμα μου…μπορείς να μας το αποκαλύψεις.

-Καθώς συνεχίζουν να έχουν κλειστά τα μάτια μπορείς να πεις…Ω! σαν κάτι να ακούω που σιγά σιγά αρχίζει να δυναμώνει είναι μια μουσική που με καλεί, με καλεί να σηκωθώ από το πάτωμα στην όρθια θέση. Και Ναι!αυτή η μουσική είναι μαγική και αρχίζει και κουνά κεφάλι, χέρια, παλάμες κοκ, κίνηση προς τα κάτω.

-Τα παιδιά κινούνται ελεύθερα στο χώρο με το ρυθμό της μουσικής προσέχοντας το σημερινό επισκέπτη, μόλις σταματήσει η μουσική το βλέμμα τους στρέφεται στο αγγείο.

-Μόλις σταματήσει η μουσική απ’τό σημείο που βρίσκονται, κάνουν ένα βήμα προς το αγγείο, αλλά δεν πρέπει να το αγγίξουν

-Κάνουν το ίδιο με 3 και 10 βήματα. Αν κάποιος αγγίξει το αγγείο γίνεται σκιά του εμψυχωτή και πρέπει η ομάδα να βρει έναν τρόπο να τον ελευθερώσει…

-Σταματά η μουσική, μένουμε ακίνητοι, μόλις ακουμπάω κάποιον αρχίζει να περιγράφει το αγγείο, τον σταματάω όπου θέλω και συνεχίζω στον επόμενο…

Β. Γνωριμία με το αρχικό περιβάλλον (παρουσίαση κινήτρου, εισαγωγή στο δραματικό περιβάλλον-αφήγηση μύθου-δάσκαλος & παιδιά εκτός ρόλου) Διάρκεια 15’

-Καθόμαστε σε κύκλο γύρω απ’τό αγγείο. Το κάθε παιδί το παίρνει στα χέρια του και υποθέτει τι έχει μέσα. Μπορεί να το ανοίξει μετά να το δει αλλά δεν θα αποκαλύψει τι είδε (δεν έχει τίποτα) για να μην χαθεί η μαγεία…

Και ξεκινούν οι ερωτήσεις του δασκάλου-εμψυχωτή

-Αυτό το αγγείο πότε να το χρησιμοποιούσαν;

-Σε ποια εποχή να υπήρχε;

-Εσείς έχετε τέτοιο αγγείο στο σπίτι;

-Γιατί το χρησιμοποιούσαν;

-Σε ποιόν άραγε να ανήκει…Υπάρχει κάποιο στοιχείο που μπορεί να μας βοηθήσει;(εντοπισμός κάρτας που αναγράφει το όνομα)

-Τι γράφει η κάρτα;

-Έχετε ξανακούσει αυτό το όνομα;

Ξεκινά η αφήγηση μύθου… (Προσπάθησα όσο τον δυνατό να είμαι κοντά στο μύθο. Ωστόσο έχει γίνει μια μικρή παραλλαγή για να δώσω το χώρο και το χρόνο που θέλω να εστιάσω για να μην μπερδευτούν με πολλά πρόσωπα και γεγονότα)

Εμένα η λέξη Πανδώρα μου θυμίζει έναν παλιό μύθο που μου είχε πει η γιαγιά μου, όταν ήμουν μικρή. Ο μύθος αυτός είναι  πολύ παλιός, φτάνει μέχρι τα αρχαία χρόνια… Υπήρχε λέει την εποχή εκείνη ένας φοβερός και ξακουστός  γλύπτης. Ό,τι έπιανε στα χέρια του, το μεταμόρφωνε. Με χώμα και νερό έφτιαχνε γλυπτά σπάνιας ομορφιάς. Ήταν τόσο αληθινά που νόμιζες ότι θα σου μιλήσουν. Η φήμη του μέχρι τους θεούς του Ολύμπου είχε φτάσει. Έτσι μια μέρα εμφανίστηκε στο εργαστήριό του ο Δίας. «Καλημέρα Ήφαιστε… Τελικά η φήμη σου είναι αληθινή! Ο Ερμής με πληροφόρησε ότι κάνεις εξαιρετική δουλειά!» «Ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια! Πως μπορώ να σου φανώ χρήσιμος;» «Έχω μια αποστολή να σου αναθέσω. Θέλω μέσα σε τρείς μέρες να μου έχεις φτιάξει ένα πλάσμα που να χει ανθρώπινη μορφή για να το κάνω δώρο στους ανθρώπους» «Τιμή μου! Η επιθυμία σου θα πραγματοποιηθεί»

Ο Ήφαιστος λοιπόν πάλευε μέρα νύχτα με χώμα και νερό για να το ολοκληρώσει. Τελικά την τρίτη μέρα το γλυπτό σχηματίστηκε, πήρε ανθρώπινη μορφή. Ω! Δεν πίστευε στα μάτια του με το πλάσμα που είχε φτιάξει. Έμοιαζε με γυναίκα, ήταν τόσο όμορφη! Σε λίγο καταφθάνει ο Δίας με τον Ερμή. Μόλις την αντίκρισαν έμειναν έκπληκτοι από την εκτυφλωτική ομορφιά της. Της έδωσαν το όνομα Πανδώρα, γιατί πάνω της συγκέντρωνε όλες τις αρετές του κόσμου. «Θέλω μια τελευταία χάρη είπε ο Δίας στον γλύπτη. Θέλω και ένα πήλινο αγγείο για να το δώσω στην Πανδώρα». Έτσι και έγινε. Ο Ήφαιστος του δίνει ένα αγγείο από τη συλλογή του, ο Δίας τον ευχαριστεί και αποχωρούν με τον Ερμή και την Πανδώρα. Στο δρόμο καθώς πήγαιναν προς το μέρος όπου κατοικούσαν οι άνθρωποι, λέει ο Δίας στην Πανδώρα «Ήρθε η ώρα να σ’αφήσουμε.. όμως θα σου δώσω μια συμβουλή, μην ανοίξεις ποτέ αυτό το αγγείο γιατί μέσα κρύβονται δώρα πολύτιμα για τους ανθρώπους, να το προσέχεις! Η Πανδώρα αν και βρισκόταν σε μεγάλο δίλημμα, δεν κράτησε την υπόσχεσή της.‘Άνοιξε το αγγείο και από μέσα άρχισαν να ξεχύνονται τα δώρα. Δεν ήξερε τι να κάνει! Έτσι το έκλεισε με το καπάκι και μέσα παγιδεύτηκε το τελευταίο δώρο…

Που να βρίσκεται η Πανδώρα; Τι να απέγιναν τα δώρα; Τι δώρα να ήταν άραγε; Ποιό δώρο να παγιδεύτηκε μέσα στο κουτί;

Γ. Δημιουργία Θεατρικού-Νέου Περιβάλλοντος

Πρώτες επισημάνσεις για την εξέλιξη της ιστορίας(Διάρκεια 10’)

Ακολουθεί μια σύντομη συζήτηση, εκτός θεατρικού ρόλου, για τους χαρακτήρες και τη ζωή τους, εντοπίζουμε τις  χωροχρονικές συνθήκες και ορίζουμε το εστιακό κέντρο που θα επικεντρωθούμε.

Δημιουργία δράσης και στοχασμού. Εφαρμογή θεατρικών τεχνικών διερεύνησης και ανάπτυξης της ιστορίας

Τεχνική: αισθησιοκινητική δράση-αναπαράσταση λόγου με κίνηση-παντομίμα, καθοδηγούμενη φαντασία, Διάρκεια 20’

Πριν τα ανακαλύψουμε όλα αυτά τι θα λέγατε να πηγαίναμε ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο στο εργαστήρι του γλύπτη… Πώς θα μπορούσαμε να ταξιδέψουμε πίσω στο χρόνο; Με ποιο τρόπο; (ακούμε ιδέες και αυτοσχεδιάζουμε)

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ –Τι θα λέγατε να μπαίναμε στη σβούρα του χρόνου! Πιανόμαστε χέρι με χέρι, γυρίζουμε γύρω-γύρω και λέμε τη μαγική φράση «γύρω-γύρω όλοι στη μέση η γη μας όλη, το χρόνο πίσω θα γυρίσω όλα να τα ξαναζήσω…»

Η μουσική ξεκινάει… Είναι πολύ πρωί. Μόλις η νύχτα έχει αποχαιρετήσει την μέρα. Σιγά σιγά ο ήλιος έχει αρχίσει να σκαρφαλώνει για να ανέβει ψηλά στον ουρανό. Είναι η ώρα που οι γλύπτες φτάνουν στο εργαστήριο. Το πρώτο πράγμα που κάνουν μόλις μπουν μέσα είναι να ανοίξουν τα  ξύλινα παράθυρα να μπει το φώς και ο καθαρός αέρας. Έπειτα παίρνουν τις στάμνες. Κάπου εκεί πρέπει να βρίσκονται μερικές… και πηγαίνουν στη βρύση. Κάπου εδώ βρίσκεται και η βρύση την εντοπίσατε; Αφού γεμίσουν τις στάμνες με το νερό… τις κρατούν στα χέρια τους πολύ προσεχτικά… έχουν βάρος και χρειάζονται δύναμη για να τις σηκώσεις! Ωπ! μόλις χύθηκε από κάποιον λίγο νερό… Να βρούμε κάτι να σκουπίσουμε το πάτωμα… και αφού ακουμπήσουμε τις  στάμνες πάνω στους πάγκους μας είναι ώρα να καθαρίσουμε το χώρο μας… έχει λερωθεί από χθες με λάσπη. Φέρτε τις σκούπες για να σκουπίσουμε! Και τώρα χρειαζόμαστε να φέρουμε και το δεύτερο υλικό στο πάγκο μας για να φτιάξουμε τον πηλό. Ποιο να ‘ναι αυτό και που θα το βρούμε; (ακούμε ιδέες για το πως φτιάχνετε ο πηλός) Εάν βρουν το χώμα… συνεχίζουμε και  ρωτάμε που θα το βρούμε και πώς θα το πάρουμε;

«..Μπορείτε να ξεκινήστε!…αφήστε τα χέρια σας ελεύθερα να αφεθούν στη φαντασία σας και φτιάξε ο καθένας το δικό του άγαλμα….»

Τεχνική. Ανίχνευση της σκέψης και της κοινωνικής κατάστασης-εξοικείωση με τον ρόλο του γλύπτη, Διάρκεια 10’

Κάποια στιγμή η δράση διακόπτεται άπ’τον εμψυχωτή-δάσκαλο και ζήτα πληροφορίες για την ταυτότητα τους «Ποιος είσαι; Τι κάνεις; Που βρίσκεσαι; Πως σε λένε; Τι φτιάχνεις; Ποιά είναι ακριβώς η δουλειά σου; Πόσο καιρό έρχεσαι εδώ; Πώς αισθάνεσαι; Τι γνωρίζεις για την Πανδώρα; Ξέρεις που να βρίσκεται; Πως ήταν, την είχες δει;»

Τεχνική. Αισθησιοκινητική δράση-Καθοδηγούμενη φαντασία-εξοικείωση με το ρόλο του αγάλματος, Διάρκεια 10’

«Απίστευτο! Τα αγάλματα είναι ζωντανά δες πως κινούνται, πώς μιλούν… φαίνονται χαρούμενα και γελούν!» Αφήνουμε τα παιδιά να κινηθούν στο μουσικό,  γλωσσικό και φαντασιακό περιβάλλον που διαμόρφωσε ο εμψυχωτής.

Τεχνική. Ανίχνευση της σκέψης και της κοινωνικής κατάστασης-ρόλος άγαλμα, Διάρκεια 15’

Κάποια στιγμή η δράση διακόπτεται άπ’τον εμψυχωτή-δάσκαλο και ζήτα πληροφορίες για την ταυτότητα τους «Ποιος είσαι; Τι κάνεις εδώ; Ποιός σε έφτιαξε; Είσαι μόνος; Έχεις φίλους; Πώς αισθάνεσαι; Πόσο καιρό βρίσκεσαι εδώ; Την νύχτα όταν το εργαστήριο κλείνει τι κάνεις; Πότε ζωντανεύεις; Τι γνωρίζεις για το αγγείο; Πώς ήταν; Τι σχέση είχατε τα αγάλματα με το αγγείο; Τί δώρα να έκρυβε μέσα; Που να ναι τώρα?»

STOP!(Μπορεί να γίνει και μ’ένα ήχο-ειδοποίηση που θα χουμε ορίσει εξαρχής) Ο χρόνος έληξε και πρέπει να επιστρέψουμε στο παρόν… ξανά στη σβούρα του χρόνου ή μπορούμε να δοκιμάσουμε να γυρίσουμε μ’ένα διαφορετικό τρόπο που θα προτείνουν τα παιδιά.

Αξιολόγηση της προηγούμενης φάσης - συλλογή  και επεξεργασία δεδομένων (περίγραμμα χαρακτήρα-συνέντευξη-καρέκλα των αποκαλύψεων) Διάρκεια 30’

-Καθόμαστε σε κύκλο  όπου γίνεται συζήτηση για την εμπειρία μας απ’τό ταξίδι στο χρόνο, πώς νιώσαμε και έπειτα ο εμψυχωτής φέρνει ξανά το αγγείο για να σχηματίσουν τα παιδιά το περίγραμμά του ή να αφήσουν το ίχνος του πάνω σε χαρτί του μέτρου. Στην εξωτερική πλευρά του θα συμπληρώσουν τα στοιχεία που έχουν σχέση με το αντικείμενο (από ποιον φτιάχτηκε,  για ποιο λόγο,  πώς φτιάχτηκε, το υλικό, το σχήμα, το μέγεθος) και μέσα στο περίγραμμα ό,τι μπορεί να κρύβει μέσα του και να σχετίζεται με το μύθο. Μπορούμε βέβαια αν θέλουμε μέσα από ερωτήσεις το εσωτερικό τμήμα του αγγείου να προσωποποιηθεί και να καταλήξει σε ερωτήσεις  όπως «εάν το αγγείο ήταν ένας ζωντανός οργανισμός τι θα έκρυβε μέσα του;» « Εμείς τι κρύβουμε μέσα μας;»

-‘Έπειτα μπορούμε να μοιράσουμε χαρτιά και να υποθέσουμε πως εάν παίρναμε συνέντευξη από το αγγείο τι θα το ρωτούσαμε;

-Μετά ένα παιδί μπορεί να κάθεται στο ύψωμα που ήταν τοποθετημένο αρχικά το αγγείο και τα υπόλοιπα παιδιά να του θέτουν τις ερωτήσεις και αυτό στο ρόλο του αγγείου να απαντά.

Δ. Αξιολόγηση

Τεχνική. Δάσκαλος σε ρόλο- καθοδηγούμενη φαντασία-φωναχτές σκέψει, διάδρομος συνείδησης, Διάρκεια 20’

Ο εμψυχωτής φέρνει στην ομάδα μερικά κομμάτια πηλού ως δώρο, τα οποία τα έδωσε ο γλύπτης στον ίδιο λίγο πριν φύγουν απ’τό εργαστήρι του, για να τους ευχαριστήσει που έκαναν αυτό το μεγάλο ταξίδι πίσω στο χρόνο για να τον επισκεφτούν. Μπορεί να τους πει… «Καθώς έφευγα μου έδωσε μια συμβουλή: το κομμάτι που κρατάτε στα χέρια σας είναι πολύτιμο, είναι δικό σας, είναι κομμάτι της ψυχής σας, της σκέψης σας. Αφήστε την σκέψη σας να σας οδηγήσει, να οδηγήσει την κίνηση των χεριών, των δακτύλων σας για να φτιάξει κάτι όπου μέσα του θα φυλάξει μια ευχή ξεχωριστή που θα θέλατε να πραγματοποιήσετε…

Κάθε παιδί μπορεί να πειραματιστεί με τον πηλό, να νιώσει την υφή του, την μυρωδιά του και με τη φαντασία του φτιάχνει τη δική του  πήλινη μορφή. Μετά μπορεί ο καθένας να παρουσιάσει την κατασκευή του λέγοντας και την ευχή που θα ήθελε να πραγματοποιήσει.

Στο τέλος ο εμψυχωτής μπορεί να θέσει το ερώτημα- δίλημμα «εσύ τι θα έκανες εάν ήσουν στη θέση την Πανδώρας, θα άνοιγες ή όχι το κουτί και γιατί;» Στο σημείο αυτό μπορεί να γίνει «ο διάδρομος της συνείδησης»

Όποια απόφαση και εάν πάρεις,  ποτέ μην μετανιώσεις για αυτή να είσαι περήφανος/η  γιατί είχες το θάρρος και την τόλμησες…Καλύτερα να μετανιώσεις για κάτι που έκανες παρά για κάτι που δεν έκανες….Η περιέργεια είναι το κίνητρο για τη γνώση. Η γνώση πολλές φορές φέρνει πόνο και θέλει θυσίες αλλά μέσα σου κρατάς το τελευταίο δώρο της Πανδώρας την ελπίδα όπου σου δίνει τη δύναμη να συνεχίζεις και να προσπαθείς να γίνεις καλύτερος άνθρωπος….

31 Ιανουαρίου 2012

Ζωλίνα Ποδαρά